Öncelikle; ISO 23601 Standardı, 2009 yılında tescil edilmiş, 2014 yılında bazı ufak güncellemeler yapılmıştır. “İşyerlerinde acil durum yönetmeliği” ile “Binaların yangından koruma yönetmeliği” ve “Sağlık güvenlik işaretleri yönetmeliği” doğrultusunda hazırlanacak tahliye planları bu standarta uygun olmak zorundadır. Bina ve kurumların çeşitliliği gereği plan üzerinde uygulanacak piktogramlar ISO 7010:2011-A2015 standartlarında olmak zorundadır.
Tüm ana giriş kapılarında, merdiven ve koridor kesiştiği noktalarda, her katta, toplantı,konferans salonlarında, yemekhane gibi toplu kullanım alanlarında tekrarları şarttır. Alışageldiğimiz sivil savunma krokilerinden farklıdır. Basit bir okul binasının planını hazırlarken, bu standartların gerekliliği nedir sorusuyla çok karşılaşmış olarak, pencere tahliyesi, çatı teras tahliyesi gibi konularla bağlantılı olarak AFAD, Belediye, İtfaiye ile karşılaşmaya hazır olmanız gerektiğini hatırlatmakta fayda vardır. En basit bir okul binasının hazırlanan risk analizinde 1111’in üstünde risk faktörü tespit edilmiştir.
ISO 23601 planlarında ebat ve ölçekte, 40x60cm ve 1/50 baz kabul edilmektedir. Otel odaları, misafirhane, yatakhane, yurt odaları gibi noktalarda kapı arkalarına asılmak zorunda olan cep planları, bina dahilinde kullanılan tahliye planlarının 20x30cm ebatlarında uyarlanmış basit versiyonlarıdır. Bina yapısı, kullanım amaçları doğrultusunda, gösterilmesi zorunlu detaylarla ebat ve ölçek 100x150cm ile 1/300’e kadar değişebilir. Tekrar edilen planlarda, karmaşık bina yapısı, oda büyüklükleri, en az 2 farklı kaçış yolunun gösterimi gibi esaslara göre büyük plan, küçük parçalara bölünerek çoğaltılmalıdır.
ISO 23601 tahliye planı üzerinde; vaziyet planı ile toplanma alanını, kuzey yönlü olarak gösterilmek zorundadır. ISO 23601 Tahliye planı ise; astığınız noktaya göre bakan kişinin kendisini konumlandırabilmesi için, o noktaya göre tasarımı hazırlanmalıdır. İlave olarak büyük pusula ile konumlandırma yönü belirtilmelidir.
ISO 23601 tahliye planı üzerinde kullanılan ISO 7010 piktogramları 262’nin üzerinde olup, hangilerini kullanacağınızı veya kullanmayacağınızı ISO 23601 detaylarından öğrenebilirsiniz. İş güvenlik uzmanı tarafından hazırlanan risk analizleri doğrultusunda konumlandırılan kişisel koruyucu malzemeler, yangın müdahale malzemeleri, sağlık müdahale malzemeleri, tehlikeli aletler, makineler gibi noktaların tespiti önem teşkil etmektedir. Ne yazık ki uygulamada risk analizlerinin yetersiz yapıldığı, birçok müdahale malzemesinin kullanılmadığı, hazırlanan planların göstermelik krokiler olduğu gözlemlenmiştir. Dikkat edilmesi gereken bir konu da; yapı market, hırdavatçılar gibi malzeme satan yerlerden temin edebileceğiniz sağlık güvenlik işaretleri ve levhalarının neredeyse hepsi lisanssız kopya veya geçersiz yönetmeliğe uygun olmayan ürünler olmasıdır. Mutlaka ISG uzmanınıza veya kurumunuza danışınız, Türk standartları Enstitüsü web sitesinden “TS ISO EN 7010” sayfasını kontrol ediniz.
Bulunduğunuz yerden binanın dışına kadar varılacak nokta; acil durum kapıları, koridorları ve yollarıdır. Tüm bu güzergâh kaçışınızı engellemeyecek şekilde yönetmeliklere uygun olarak oluşturulmalıdır. ISO 23601 tahliye planları alternatif yollar ile beraber bu güvenli güzergâhı göstermek zorunludur. Acil durum tahliyesinde tüm kapı, pencere, koridor ve yollar bu amaca hizmet ederken, yangın tahliyesinde; yangın ateş, ısı ve zehirli duman ürettiği için, özel olarak imal edilmiş yangın merdivenleri üzerinden tahliye gerçekleşecektir. Hastaneler gibi medikal yerlerde ilave bir uygulama mevcuttur. Liman, otopark, spor sahaları konularında mutlaka bilgi edininiz.
ISO 23601 gereğince hazırlanan tahliye planı, kat yerleşim planı değildir. Hareket edebilen tefrişat, makine donanım gibi unsurlar planda yer almaz. Ancak tahliye yolları çiziminde bu unsurlar elbette dikkate alınır. Tahliye planı kamuya açık olarak sunulmalıdır, gizlilik hükümleri gereği oda isimleri yerine numaralandırma kullanılabilir. İstisnai olarak, gizlilik hükümlerine aykırı düşmeyecek bazı yerlerin isminin yazılması uygundur.
Uygulamalarda, cam, kağıt ve çerçeve olmaksızın, hafiflik esas alınarak, ISO17398 dayanıklılık standartlarına göre sertifikalı dakota malzemeye doğrudan baskı esas alınmalıdır. Baskılarda tiner bazlı boya, kurşun gibi tehlikeli, zehirli madde içeriği sebebiyle kullanılamaz. Sertifikalı olan UV boya ve UV baskı daha uygundur. Yapışkan folyo üzerine baskı ISO 17398 standartlarına uygun değildir.
Planlarda “Acil Durum Tahliye” ve “Yangın Tahliye” talimatları ve bunların diğer dillerde karşılığı (standart olarak İngilizce) ayrıca yazılmalıdır. Afet yönetimi, ISO 22320 standardı ayrı bir konudur. Deprem, sel, sabotaj, afet ve benzerleri gibi konu başlıklarının her biri ayrı çalışılır, ISO 23601 gereği tahliye planı üzerinde gösterilemez.
Arama, kurtarma, ilk yardım ekipleri, sorumlu kişi ve telefonları; uygulamada personel değişim sıklığı gibi sebepler nedeniyle ayrı bir pano üzerinde hazırlanması tavsiye edilir. Bizlerin sadece yönetmeliklere bağlı kalmayıp, yönetmeliklerde bulamadıklarımızı, uluslararası standartlarda aramamız gerektiği konusunda hemfikir olmalıyız.